به طور کلی میتوان گفت که آبیاری بارانی از زمانی که لولههای سبک با اتصالات سریع و آسان به بازار عرضه شد، توسعه یافته است. ساختمان آبپاشها طوری است که هنگامی که آب با فشار از آن خارج میشود به صورت قطرات ریز و درشت درآمده و مشابه باران در سطح مزرعه ریخته میشود. به همین دلیل این سیستم آبیاری به روش بارانی نامیده میشود. فشار کارکرد آبپاشها از 0.35 اتمسفر تا 8.5 اتمسفر متغیر است که در انواع سیستمهای آبیاری بارانی مورد استفاده قرار میگیرد. قطر پاشش نیز از چند متر تا 90 متر متغیر است و همچنین دبی آنها نیز از چند لیتر در ثانیه تا 60 لیتر در ثانیه متغییر است.
در این روش آب با سرعتی مساوی و یا کمتر از نفوذ پذیری خاک، به صورت باران بر سطح زمین پخش میشود تا خاک فرصت نفوذ پیدا کند. چنانچه شدت بارش بیش از سرعت نفوذ باشد در سطح مزرعه روان اب ایجاد شده و راندمان آبیاری کم خواهد شد. به طور کلی آبیاری به روش بارانی را در اغلب شرایط مانند مناطق شیبدار، خاکهای سبک، سنگین و شرایطی که آبیاری به طریق سطحی و سنتی امکان پذیر نیست، میتوان اجرا نمود.
آبیاری قطره ای یکی از روشهای پیشرفته از سیستمهای آبیاری تحت فشار می باشد که در آن آب بوسیله ی فشاری که توسط پمپ و یا اختلاف ارتفاع به وجود می آید وارد مجموعه یا سیستم لوله کشی شده و توسط قطره چکانها به صورت قطره در پای بوته ها یا درختان میوه نفوذ و با مصرف حداقل آب ، نیاز آبی گیاه را تامین می کند که راندمان آبیاری در این روش نزدیک 90% می باشد .
سیستم آبیاری قطره ای از سه بخش عمده تشکیل شده است :
الف : دستگاه تنظیم مرکزی ( کنترل مرکزی سیستم )
ب : شبکه ی توزیع و آبرسانی ( لوله های انتقال )
ج : قطره چکانها
این بخش معمولا در ابتدای هر سیستم و نزدیک منبع آب تعبیه می گردد که شامل قسمتهای زیر می باشد : پمپ ، فیلتر یا صافی ، سیکلون ، شیر تنظیم فشار ، مخزن کود و مواد شیمیایی ، کنتور آب ، دستگاه تنظیم کننده ، فشار سنج ها . کارهایی که در این بخش انجام می شود عبارتند از : تحت فشار قرار دادن آب ، تصفیه آب ، تعیین مدت زمان آبیاری ، اضافه نمودن کود و مواد شیمیایی لازم به آب .
کار انتقال آب در روش آبیاری قطره ای به عهده ی لوله های اصلی ، لوله های رابط و لوله های جانبی می باشد . لوله های اصلی عمل رسانیدن آب از ایستگاه پمپاژ به لوله های رابط یا جمع کننده در باغ یا مزرعه را به عهده دارند . لوله های رابط ، آب را از لوله های اصلی به لوله های فرعی می رسانند . لوله های فرعی یا جانبی که قطره چکانها روی آنها تعبیه شده ، در کنار درختان یا بوته ها قرار گرفته و عمل آبیاری را انجام می دهند . جنس این لوله ها معمولا از پلی اتیلن یا P.V.C می باشد .در سیستم آبیاری قطره ای می توان تمام سیستم یعنی لوله های اصلی ، رابط و جانبی را در زیر زمین قرار داد ، ولی بهتر است فقط لوله های اصلی و رابط زیر زمین بوده و لوله های جانبی در کنار هر ردیف از درختان بر روی سطح خاک قرار گیرند .
قطره چکانها ، آب را به صورت قطره هایی پشت سر هم در اختیار گیاه قرار می دهند و از مواد پلاستیکی محکم ساخته شدهاند که انواع مختلفی دارد. ساختمان قطره چکانها طوری است که جلوی فشار اضافی آب را گرفته و در مقابل سرما ، گرما و مواد شیمیایی نیز مقاوم می باشند .
– اندازه گیری دمای هوا و رطوبت خاک
– اطلاع از تغییرات فشار آب داخل شبکه
– اطلاع از وضعیت فیلتراسیون
– اطلاع از قطعی برق، مشخصات ولتاژ و جریان مصرفی الکتروموتور، وضعیت پمپ، برخی خرابی های موتور پمپ
– تزریق کود
– خاموش و روشن کردن چاه و فرمان آبیاری در هر واحد آبیاری و تعیین زمان آبیاری
– امکان ثبت کلیه اطلاعات
در صورتی که طراحی سیستم آبیاری قطره ای بر اساس خودکار کردن کامل و کنترل از راه دور آن انجام شود، لازم است حسگرها و کنترل کننده هایی نظیر اندازه گیر رطوبت، دما، تشعشع، سرعت باد و شیرهای برقی به مجموعه اضافه گردد که این دستگاه ها، هزینه ای را به بهره بردار تحمیل می کند. اما طراح سیستم آبیاری، با تغییر در موقعیت قطعاتی از زمین که در یک واحد آبیاری قرار می گیرند (همزمان آبیاری می شوند)، می تواند باعث شود که قطر لوله های اصلی (نسبت به شرایطی که بهره برداری از سیستم آبیاری، دستی انجام می شود)، کاهش چشمگیری پیدا می کند و از کل هزینه های اجرایی و بهره برداری از سیستم آبیاری قطره ای کاسته شود. در این صورت خودکار کردن و کنترل از راه دور سیستم، توجیه اقتصادی خواهد داشت.
****